Zez – przyczyny zaburzeń widzenia obucznego

Bardzo często do gabinetu przychodzą rodzice z dziećmi, u który widać lub podejrzewamy zeza. Do małych pacjentów z zezem trzeba mieć szczególne podejście. Po pierwsze dlatego, że optometrysta lub ortoptysta potrzebuje szczególnej współpracy przy badaniu i terapii wzrokowej, a po drugie, dziecko potrzebuje akceptacji i wsparcia, by aktywnie uczestniczyć w ćwiczeniach oraz żeby zaakceptować siebie i mimo trudności nie stracić pewności siebie.

Zez (widoczne, złe ustawienie oczu) lub heteroforia (zez ukryty, niewidoczny „gołym okiem”) to wbrew pozorom częste zaburzenie widzenia obuocznego. Zez może być pierwotną przyczyną problemów z widzeniem dziecka, ale może być też efektem wcześniej istniejących, niezauważonych czynników. W dzisiejszym artykule pokrótce przybliżę przyczyny i czynniki sprzyjające powstawaniu zeza i heteroforii.

Zez przyczyny (najczęstsze)

• nieskorygowana wada wzroku, czyli zaburzenia refrakcyjne;
• niedowidzenie;
• czynniki anatomiczne;
• czynniki związane z unerwieniem mięśni okoruchowych;
• choroby ośrodkowego układu nerwowego;
• czynniki genetyczne.

Nieskorygowana wada wzroku

Duża, nieskorygowana wada wzroku zaburza widzenie dziecka. Wywołuje dodatkowe napięcie mięśni oczu lub akomodacji, co bardzo często pociąga za sobą nieprawidłowe ustawienie oczu, jednego lub obu.

Gdy dziecko posiada różnowzroczność (anizometropia), czyli jedno oko ma większą wadę niż drugie, mózg otrzymuje dwa różne obrazy – jeden mniej, a drugi bardziej rozmazany. W tej sytuacji mózg wybiera lepszy obraz i faworyzuje lepiej widzące oko. Obraz z gorszego oka jest ignorowany i z czasem nie jest odbierany przez korę wzrokową. Powstaje niedowidzenie jednego z oczu, czyli: leniwe oko.

Inna zaburzenia widzenia to może być niesprawna akomodacja (ociągająca się lub nadmierna), zaburzenia w odruchu konwergencyjno-akomodacyjnym, dysparacja fiksacji.

Zez przyczyny: czynniki anatomiczne

Drugą grupą, która powoduje nieprawidłowe ustawienie oczu są czynniki anatomiczne. Są to cechy oczodołów, na które składają się ich orientacja, kształt i wielkość. Dalej na ustawienie oczu ma wpływ wielkość i kształt gałek ocznych oraz objętość i lepkość tkanek pozagałkowych. Można rozpatrywać budowę mięśni okoruchowych, ich długość, elastyczność, miejsce i stan przyczepów oraz więzadeł mięśniowych. Część okulistów uważa, że około 90% przypadków zez ma swoje podłoże w przyczynach anatomicznych.

Zez przyczyny: czynniki związane z unerwieniem

Kolejną grupą będą czynniki związane z unerwieniem, czyli z wszystkimi impulsami nerwowymi docierającymi do oczu: Są to:

• impulsy sterujące pracą mięśni okoruchowych,
• odruchy fiksacyjne i celownicze
• wpływ aparatu statycznego na mięśnie okoruchowe i ich napięcie;

Zaburzenia w tym obszarze mogą powodować powstanie zeza.

Zez porażenny

Niedowład mięśni okoruchowych lub porażenie nerwów czaszkowych: III (okoruchowy), IV (bloczkowy) i VI (odwodzący) powodują powstanie zeza porażennego.

Zez przyczyny niespecyficzne

Innymi czynnikami powstawania zeza u dzieci mogą być mniej specyficzne zaburzenia, np. nagła gorączka, gwałtowne zaburzenia psychiczne, zatrucie toksynami, uderzenie, uszkodzenia podczas porodu czy czynniki dziedziczne. Nagła utrata widzenia w jednym oku też jest przyczyną powstawania zeza.

Niestety zdarza się, że pacjenci nie wykazują żadnych z podanych objawów, a jednak mają problemy z widzeniem obuocznym i ustawieniem oczu. Jak dotąd nie ma jednoznacznych dowodów na to, która z części mózgu jest odpowiedzialna za ustawienie oczu i sterowanie wergencyjnymi ruchami oczu.

W książce Widzenie: procesy i funkcje znajduje się szczegółowy opis ustawienia gałek ocznych, zaburzeń widzenia obuocznego i przesiewowego badania wzroku – warto się z nią zapoznać – kliknij