Zez – uciekanie oka (strabimus) – definicja oraz rodzaje

Heterotropia, czyli inaczej zez, wg definicji jest to stan kiedy przy prawidłowym bodźcu do fuzji, obraz fiksowanego obiektu jest obrazowany w dołku jednego oka, a drugie oko jest odchylone o pewien kąt – oś fiksacji nie przechodzi przez fiksowany punkt. 

Zezowanie to jest taka sytuacja, gdy możemy zauważyć (różnica między zezem ukrytym) jawne, widoczne odchylenie jednego lub obydwu z oczu.  Odchylenie to może występować zawsze lub sporadycznie.

Zez – klasyfikacja

Podstawowy podział zeza:

• zez towarzyszący – oko zezujące towarzyszy w ruchach oku prowadzącemu utrzymując przy tym niezmienny kąt odchylenia
• zez nietowarzyszący – oko zezujące nie towarzyszy oku zdrowemu w ruchach gałki ocznej, kąt nachylenia nie jest stały. Może wystąpić taki przypadek, że oko nie podejmie ruchu.

Zezy można podzielić kierunkowo:
– zez zbieżny – uciekanie do wewnątrz;
– zez rozbieżny – uciekanie na zewnątrz;
– zez wertykalny – ku górze i ku dołowi;
– zez skośny (cyklotropia) – polega na rotacyjnym przemieszczeniu osi oka

Można mieć do czynienia również ze zezem jednostronnym – polega ono na zezowaniu jednego oka, a także ze zezem naprzemiennym – polega on na zezowaniu raz jednego oka raz  drugiego. W przypadku zeza naprzemiennego może wystąpić dominacja jednego oka tzn. zezuje ono częściej niż drugie.

Zez ukryty

Zez ukryty (heteroforia) to rodzaj zeza którego nie jesteśmy w stanie zauważyć „gołym okiem”. W celu ujawnienia tego zeza należy zdysocjować widzenie. Spójrzmy na definicję:

Heteroforia – to stan w którym przy właściwym bodźcu do fuzji osie widzenia obu oczu przechodzą przez punkt fikasacji, natomiast przy niewłaściwym bodźcu do fuzji przez punkt fiksacji przechodzi tylko jedna z osi, a druga jest odchylona.

Zez jawny towarzyszący – rodzaje

Gdy myślimy o chorobie zezowej w kontekście jawnego zeza towarzyszącego (kąt zeza się nie zmienia) możemy wymienić następujące rodzaje:

– esotropia
– egzotropia
– hiperotropia/hipotropia
– nadczynność mięśni skośnych dolnych lub górnych
– niedoczynność mięśni skośnych dolnych lub górnych
– zespół Y
– zespół X
– zespół A
– zespół V

Zez zbieżny – esotropia

Esotropia (zez zbieżny) to zaburzenie, w którym rozróżniamy kilka rodzajów. Może to być zez zbieżny wrodzony, cykliczny, ostry, zez blokady oczopląsu lub akomodacyjny (refrakcyjny albo nierefrakcyjny). Zez zbieżny może być częściowo akomodacyjny oraz częściowo nieakomodacyjny. Rzadziej spotykanymi rodzajami esotropii są: zez z niedomogą dywergencji, zez wynikający ze skurczu konwergencji, a także esotropię sesnsoryczną czy też esotropię następczą.

Zez rozbieżny – egzotropia

W przypadku zeza rozbieżnego (egzotropia) możemy wyróżnić zez rozbieżny:

• wrodzony,
• okresowy,
• z ekscesem dywergencji,
• z niedomogą konwegencji,
• w porażeniu konwergencji,
• sesnsoryczny,
• następczy.

Zez wertykalny

Kolejnymi rodzajami zeza, które można wyróżnić to zezy wertykalne. Ten rodzaj zeza rzadko występuje jako zez towarzyszący, najczęściej to zezy pionowe nietowarzyszące (porażenne). Są one spowodowane:

• zaburzeniem funkcjonowania mięśni okoruchowych
• następujące po chorobach oczu
• przyczyny anatomicznie (np. oczodoły nie są symetrycznie osadzone).

Zez pionowy może również występować w połączeniu z zezem horyzontalnym. W przypadku zeza wertykalnego najczęściej jest stosowane leczenie operacyjne, rzadziej są stosowane szkła pryzmatyczne, bardzo rzadko korzysta się z ćwiczeń wzrokowych. Aby zastosować ćwiczenia muszą być bardzo małe kąty zeza by móc sobie z nimi poradzić. 

Zez skośny

Istnieją także zezy skośne. Odchylenie może być jednostronne lub obustronne (ruch z pierwotnej pozycji oczu do pozycji trzeciorzędowej).  Przy zezach skośnych wyróżniamy nadczynność mięśnia skośnego dolnego/górnego albo niedoczynność mięśnia skośnego dolnego/górnego.

Rodzice nie muszą znać wszystkich rodzajów. Dla nich jest najważniejsze żeby dziecko zostało prawidłowo zdiagnozowane oraz żeby zostało wprowadzone odpowiednie leczenie. Specjalistę prowadzącego (lub zespół) czeka trudne zadanie. Jest to bardzo specjalistyczna wiedza optometryczna oraz okulistyczna.