Analiza wzrokowa

Analiza wzrokowa to zbiór umiejętności odpowiadających za zdolność do odróżnienia i analizy informacji wzrokowej. Bez niej widzielibyśmy obraz, ale nie potrafilibyśmy go zinterpretować. Dzięki analizie wzrokowej:

– określamy całość na podstawie części informacji, 

– identyfikujemy istotne cechy wśród wielu detali,

– używamy wyobraźni i pamięci wzrokowej w celu przywołania informacji wzrokowej,

– utrzymujemy uwagę wzrokową na zadaniu. 

Analiza wzrokowa jest elementem przetwarzania wzrokowego obok orientacji wzrokowo – przestrzennej i koordynacji wzrokowo – ruchowej. 

Analiza wzrokowa – elementy 

W literaturze spotykamy różny podział analizy wzrokowej na mniejsze elementy. Może to być podział ogólny: 

• dyskryminacja wzrokowa – świadomość cech obrazu w aspekcie kształtu, położenia, koloru (poszczególne neurony aktywują się ze względu na cechę obiektu); 
• domknięcie wzrokowe – umiejętność określania całości, gdy dostępna jest tylko część obrazu; 
• pamięć wzrokowa – zdolność do rozpoznania i przywołania informacji wzrokowej
• stałość formy – zdolność do rozpoznania i nazwania obiektu bez względu na jego wielkość, położenie, kolor i kontekst w jakim jest przedstawiony
• figura – tło – zdolność do uchwycenia obrazu z tła. 

Może to być dokładniejszy podział (taki ja stosuję w pracy diagnostycznej i terapii widzenia): 

• wzrokowe rozróżnianie,
• pamięć wzrokowa,
• zależności przestrzenne, 
• stałość kształtu,  
• zapamiętywanie sekwencji, 
• wyodrębnianie figury z tła,
• wzrokowe zamknięcie.

Analiza wzrokowa – zaburzenia

Zaburzenia analizy wzrokowej są dość podchwytliwe, ponieważ objawy podobne do symptomów związanych z nieskorygowaną wadą wzroku czy zaburzeniami funkcji wzrokowych (akomodacji, ruchów oczu czy widzenia obuocznego). Największą trudnością w diagnozie zaburzeń z zakresu analizy wzrokowej jest upewnienie się, że wszystkie inne parametry wzrokowe zostały wcześniej sprawdzone i wykluczono ich zaburzenia. 

Analiza wzrokowa  – objawy zaburzeń: 

• słabe, wolne czytanie,
• mylenie podobnych wyrazów,
• gubienie liter w wyrazie,
• trudności w nauce alfabetu,
• trudności w zrozumieniu pojęć matematycznych, 
• dokonywanie nadmiernych uogólnień,
• trudności w zapamiętywaniu liter, cyfr i symboli. 

Niekiedy zaburzenia analizy wzrokowej występują samodzielnie, jednak często są połączone z innymi trudnościami wzrokowymi. Należy pamiętać, że w pierwszej kolejności wykluczamy (lub korygujemy jeżeli trzeba) wady wzroku i choroby oczu, następnie zaburzenia funkcji wzrokowych (zaburzenia ruchów oczu i fiksacji, akomodacji, widzenia obuocznego). W przypadku tych drugich niejednokrotnie jest potrzebna optometryczna terapia widzenia. 

Terapeuta prowadzący zajęcia usprawniające funkcje widzenia może zauważyć, że trudności z analizą wzrokową ustępują samoistnie poprzez usunięcie przeszkody jaką były inne zaburzenia. Dziecko automatycznie i progresywnie poprawiło swoje możliwości analizowania obrazu. Czasem ten proces jest krótszy, czasem dłuższy, a niekiedy trzeba wspomóc go terapią analizy wzrokowej.

Analiza wzrokowa a dysleksja

Niekiedy zdarza się sytuacja, że dziecko jest w trakcje diagnozowania dysleksji, kiedy trafia do gabinetu optometrysty. Moim zadaniem jest sprawdzić czy należy skorygować wadę wzroku, czy funkcje wzrokowe działają sprawnie lub czy potrzebna jest terapia. Sprawdzam również przetwarzanie wzrokowe w zakresie koordynacji oko- ręka, orientacji wzrokowo – przestrzennej i analizy wzrokowej. 

Niestety czasem zdarzają się sytuacje, w których trudności z czytaniem i pisaniem wynikają z zaburzonych funkcji wzrokowych (np. ruchów oczu lub akomodacji), a niekiedy zaburzona jest analiza wzrokowa (lub inne elementy przetwarzania wzrokowego). Proszę wtedy rodziców o przesunięcie diagnozy dysleksji i podejmuję się terapii widzenia, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że terapia funkcji wzrokowych lub analizy wzrokowej (w zależności od potrzeby) wyprowadzi również trudności z pisaniem i czytaniem u pacjenta. 

Bardzo ważna jest diagnoza różnicowa w tym zakresie. Naprawdę bardzo dokładnie trzeba przeanalizować, czy naprawdę jest dyslektykiem, czy ma “tylko” zaburzenia analizy wzrokowej lub funkcji wzrokowych czy jedno i drugie. Jednak najważniejsza jest świadomość, że do takich sytuacji może dochodzić i musimy być wyczuleni na specyficzne objawy i zachowanie pacjentów. 

Terapia widzenia – analiza wzrokowa

Ćwiczenia analizy wzrokowej podejmiemy w kilku przypadkach:

– u pacjentów, u których stwierdzono analizy wzrokowej (mniej więcej od 5 roku życia),

– u dzieci z niedowidzeniem (ćwiczenia jednooczne, wspierające terapię niedowidzenia),

– u dzieci z zezem oraz przed i po operacji zeza (ćwiczenia jednooczne wspierające terapię zeza),

– u dzieci słabowidzących (rozwijające analizę wzrokową w warunkach dostosowanych do możliwości dziecka),

– u dzieci z optodysleksją (gdy zaurzenia analizy wzrokowej przeszkadzają w nauce),

– u dzieci z trudnościami z nauką oraz z dysleksją (usprawniające proces nauki),

– u pacjentów po urazie, wypadku, po wylewie lub udarze (rehabilitacja wzrokowa),

– u pacjentów z niepełnosprawnością (rehabilitacja wzrokowa),

– w celu usprawnienia analizy wzrokowej u zdrowych dzieci, bez zaburzeń.